Όπως το παρόν δημοσιεύτηκε σε
ΔΙΚΑΙΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ & ΕΤΑΙΡΙΩΝ
Τεύχος 10/2017, Οκτώβριος 2017

 

Ενότητα: ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΕΙΣ – ΜΕΛΕΤΕΣ , σελ. 1181

Σπήλιος Αντ. Μούζουλας, ΔΝ, Δικηγόρος

 

Τα εικονικά νομίσματα, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα το bitcoin, το οποίο αντιπροσωπεύει ποσοστό 90% του συνόλου των εικονικών νομισμάτων που υφίστανται, προσφέρονται και ως επενδυτικά προϊόντα, ακριβώς επειδή, πέρα από εναλλακτικό νόμισμα, συνιστούν μέτρο απεικόνισης αξίας, με υψηλές όμως διακυμάνσεις. Η ένταξη εικονικών νομισμάτων στο χαρτοφυλάκιο επενδυτικού κεφαλαίου επιτρέπει την έμμεση επένδυση θεσμικών και ιδιωτών επενδυτών σε τέτοια νομίσματα, διά μέσου της απόκτησης συμμετοχής στο κεφάλαιο. Ήδη στην αγορά έχουν αναληφθεί πρωτοβουλίες για τη συγκρότηση επενδυτικών κεφαλαίων εικονικού νομίσματος. Ωστόσο, η ιδιαιτερότητα της φύσης των εικονικών νομισμάτων, σε συνδυασμό με την έλλειψη κανονιστικής ρύθμισης ως προς τον τρόπο λειτουργίας αυτών των νομισμάτων, δημιουργεί ειδικά ζητήματα προς αντιμετώπιση.

Εισαγωγή

1. Ο όρος «εικονικό νόμισμα» (virtual currency)[1] αποδίδει μία ψηφιακή απεικόνιση αξίας, που δεν εκδίδεται από κεντρική τράπεζα, πιστωτικό ίδρυμα ή οργανισμό ηλεκτρονικού χρήματος (e-money) και που, σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να χρησιμοποιηθεί εναλλακτικά ως νόμισμα[2]. Υφίστανται σήμερα περίπου 500 εικονικά νομίσματα[3]. Ωστόσο, το bitcoin αντιπροσωπεύει ποσοστό μεγαλύτερο του 90% της συνολικής σχετικής δραστηριότητας[4]. Διαβλέποντας όμως την εξέλιξη της αγοράς, δεν αποκλείεται να αναφανεί στο μέλλον ότι το bitcoin αποτέλεσε ένα πρώτο στάδιο προς την καθιέρωση και άλλων νομισμάτων ή νομισματικών συστημάτων[5], που θα μπορούν να λειτουργούν αυτοδύναμα, ενώ, παράλληλα, θα τείνουν να αντιμετωπίσουν τις αδυναμίες τους, ενδεχόμενα υιοθετώντας και μεθόδους ή πρακτικές που έχουν εφαρμοστεί για το bitcoin, ιδίως ως προς την κρυπτογράφηση ή την καταχώρηση και διαβίβαση στοιχείων[6]. Θα πρέπει πάντως να σημειωθεί ότι, από τη φύση του, το bitcoin, όπως και τα λοιπά εικονικά νομίσματα, δεν αποτελούν αντικείμενο κανονιστικών ρυθμίσεων, ούτε η χρήση τους υπόκειται σε κανόνες εποπτείας[7]. Σε κάθε περίπτωση, ο χαρακτήρας του εικονικού νομίσματος ως μέτρου απεικόνισης αξίας καθιστά αυτό, πέραν από εναλλακτικό μέσο πληρωμής, περιουσιακό στοιχείο προς επένδυση, οι δε προοπτικές επίτευξης υψηλών αποδόσεων, εξαιτίας των διακυμάνσεων της αξίας του νομίσματος, διανοίγουν το πεδίο για την παροχή υπηρεσιών επαγγελματικής διαχείρισης, με τη δημιουργία χαρτοφυλακίων, που θα έχουν ως βάση τέτοια νομίσματα. Ειδικά με την τοποθέτηση των διαθεσίμων του σε επενδυτικό κεφάλαιο εικονικών νομισμάτων, ο επενδυτής δεν αποκτά άμεσα τέτοια νομίσματα, αλλά απλά εκτίθεται σε αυτά[8]. Με αυτόν τον τρόπο, ωστόσο, ο επενδυτής, επαγγελματίας ή ιδιώτης, μετέχει στην απόδοση της αγοράς, χωρίς να απαιτείται να κατέχει άμεσα εικονικά νομίσματα, δημιουργώντας αυτοτελείς λογαριασμούς σε πλατφόρμες τέτοιων νομισμάτων[9] και, κατ’ ακολουθία, μειώνει κάποιους από τους κινδύνους που σχετίζονται με την άμεση κατοχή εικονικών νομισμάτων[10].

2. Η μελέτη των επενδυτικών κεφαλαίων εικονικού νομίσματος προϋποθέτει την εξέταση, σε ένα πρώτο στάδιο, της ιδιαιτερότητας της επένδυσης σε εικονικό νόμισμα (Ι). Στη συνέχεια, σε ένα δεύτερο στάδιο, με γνώμονα τις ισχύουσες σήμερα συνθήκες της αγοράς, θα μπορούσαν να επισημανθούν οι διαφαινόμενες προοπτικές για τη δημιουργία επενδυτικών κεφαλαίων εικονικού νομίσματος (ΙΙ).

(Ι) Η ιδιαιτερότητα της επένδυσης σε εικονικό νόμισμα

3. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η αποδοχή εικονικού νομίσματος ως μέσου συναλλαγής εναπόκειται στην ιδιωτική βούληση, χωρίς να ενέχει υποχρεωτικό χαρακτήρα, όπως η αντίστοιχη ισχύς του κρατικού νομίσματος ως αναγκαστικού μέσου πληρωμής, η νομική αντιμετώπιση των εικονικών νομισμάτων σκόπιμο είναι να προσεγγιστεί σε περιπτωσιολογική βάση[11]. Αυτό σημαίνει ότι, σε κάθε μορφή εικονικού νομίσματος, δεν είναι κατ’ ανάγκη εφαρμοστέο το σύνολο των κανόνων δικαίου που αναφέρονται στο χρήμα, ούτε, αντίστροφα, είναι ορθός ένας γενικός εκ των προτέρων αποκλεισμός της εφαρμογής αυτών των κανόνων. Η νομική μεταχείριση των εικονικών νομισμάτων ως χρήμα εξαρτάται αφενός μεν από την τελεολογία της εκάστοτε επίμαχης διάταξης και τη σύνδεσή της προς συγκεκριμένη χρηματική λειτουργία, αφετέρου δε από τον βαθμό που ορισμένη μορφή κρατικού χρήματος εκπληρώνει την εκάστοτε κρίσιμη χρηματική λειτουργία[12]. Υπό αυτή την οπτική γωνία, με δεδομένη την εξέλιξη και τη δυναμική της χρήσης των εικονικών νομισμάτων, καθώς και την ανάπτυξη των σχετικών δραστηριοτήτων, αναδεικνύεται καίρια η επιταγή για τη διαμόρφωση ενός νομικού πλαισίου το οποίο θα διευκολύνει μεν την καινοτομία, αποτρέποντας όμως, παράλληλα, τις παρεκκλίσεις από τη χρήση τέτοιων νομισμάτων για άλλους σκοπούς από εκείνους για την εξυπηρέτηση των οποίων έχουν τεθεί σε λειτουργία. Υπό αυτή την οπτική γωνία, αναδεικνύεται προτιμότερο να επιχειρείται, κατά περίπτωση, η υπαγωγή στις υφιστάμενες κατηγορίες κανόνων του κοινού δικαίου, παρά να δημιουργηθεί μία νέα κατηγορία κανόνων, ειδική για τα εικονικά νομίσματα[13]. Μία τέτοια υπαγωγή δεν είναι δε απαραίτητο να θεμελιωθεί στον νομικό χαρακτηρισμό του εικονικού χρήματος ως κινητό πράγμα, αλλά μπορεί να στηριχθεί σε εξομοίωσή του, κατά περίπτωση, π.χ. με χρηματοοικονομικό μέσο, ή με τον χρυσό[14].

4. Σημειώνεται δε σε αυτό το σημείο ότι το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην απόφασή του της 22 Οκτωβρίου 2015, στην υπόθεση Skatteverket, δέχθηκε πως ο χαρακτήρας του εικονικού νομίσματος ως συμβατικού μέσου πληρωμής δεν επιτρέπει αυτό να θεωρείται ως κατάθεση ή ως τρεχούμενος λογαριασμός, ούτε οι πράξεις με αντικείμενο τέτοιο νόμισμα ως πληρωμή ή μεταφορά χρηματικού ποσού[15]. Από την άλλη πλευρά, σύμφωνα με την ίδια νομολογία, οι πράξεις που αφορούν μη συμβατικά νομίσματα, δηλαδή νομίσματα που δεν αποτελούν εκ του νόμου μέσα πληρωμής σε μία ή περισσότερες χώρες, χαρακτηρίζονται ως χρηματοπιστωτικές πράξεις, υπό την προϋπόθεση ότι αυτά τα μη συμβατικά νομίσματα γίνονται δεκτά από τους συναλλασσόμενους ως εναλλακτικό, σε σχέση με τα συμβατικά νομίσματα, μέσο πληρωμής και χρησιμοποιούνται αποκλειστικά ως μέσα πληρωμής[16]. Η αγορά, από την πλευρά της, εκλαμβάνει, ειδικά το bitcoin, ως ένα στοιχείο μεταξύ εμπορεύματος (commodity), νομίσματος (currency) και χρηματοοικονομικού περιουσιακού στοιχείου (financial asset), προσδιορίζοντάς το ως κερδοσκοπικό χρηματοοικονομικό μέσο, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως μέσο ανταλλαγής, αν και οι δυσχέρειες διατήρησης της αξίας του προβάλλουν ως ένα σημαντικό εμπόδιο για την αποδοχή του ως μέσο ανταλλαγής[17]. Κάποιοι μάλιστα δεν διστάζουν να χαρακτηρίσουν το bitcoin ως εμπόρευμα (commodity), παραστατικό αξίας (store of value)[18]. Δεν θα πρέπει ωστόσο να διαφεύγει της προσοχής ότι τα εικονικά νομίσματα επιτελούν λειτουργία ανάλογη με τα επίσημα νομίσματα, η άρνηση δε της αναγνώρισης αυτής της λειτουργίας αφήνει ανοικτό το πεδίο για τη χρήση δικτύων εικονικών νομισμάτων προς τη νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες[19]. Υπάρχουν πάντως ισχυρές ενδείξεις ότι οι χρήστες εικονικών νομισμάτων, ιδίως οι μη μυημένοι, δεν προσεγγίζουν αυτά ως εναλλακτικό μέσο συναλλαγών, αλλά επιθυμούν να τοποθετηθούν σε αυτό ως ένα εναλλακτικό επενδυτικό προϊόν[20]. Υπό αυτή την έννοια, οι χρήστες του bitcoin χρησιμοποιούν αυτό ως περιουσιακό στοιχείο και όχι ως νόμισμα, αποκτώντας το με κίνητρο την κερδοσκοπία και όχι ως αντίτιμο για την παροχή αγαθών ή υπηρεσιών[21].

5. Τα εικονικά νομίσματα λαμβάνουν ψηφιακή μορφή. Αυτό δεν αποκλείει πάντως και τη δυνατότητα παράστασής τους σε φυσική μορφή, π.χ. έγγραφη εκτύπωση[22]. Στην πραγματικότητα όμως, ο χρήστης αποκεντρωμένου εικονικού νομίσματος δεν κατέχει μονάδες του νομίσματος, αλλά κλειδιά, τα οποία του επιτρέπουν πρόσβαση σε λογαριασμό που τηρείται σε ειδικό ηλεκτρονικό αρχείο καταχωρήσεων, όπως το blockchain[23]. Αυτά τα κλειδιά μπορεί να αποθηκευτούν σε οποιοδήποτε μέσο αποθήκευσης στοιχείων, όπως π.χ. σε δίσκο ή σε ηλεκτρονικό υπολογιστή ή στο σύννεφο, καθώς και να απεικονιστούν σε έγχαρτη εκτύπωση. Το δε πορτοφόλι, στο οποίο μπορεί να τηρούνται τα κλειδιά, δεν περιέχει μονάδες του νομίσματος, αλλά παρέχει πρόσβαση στον λογαριασμό ο οποίος τηρείται στο ηλεκτρονικό αρχείο καταχωρήσεων (blockchain), ως δημόσιο καθολικό (ledger)[24]. Όπως παραστατικά έχει λεχθεί, το να έχει κανείς στην κατοχή του bitcoin δεν σημαίνει ότι έχει ένα ψηφιακό χαρτονόμισμα σε μία ψηφιακή τσέπη, αλλά σημαίνει ότι ο κάτοχος του bitcoin έχει μία απαίτηση σε έναν λογαριασμό bitcoin, με ένα μυστικό κωδικό πρόσβασης (password) και το δικαίωμα να μεταφέρει τα υπόλοιπα του λογαριασμού (balances) σε κάποιον άλλον[25]. Επομένως, με τη διενέργεια μίας συναλλαγής, δεν μεταφέρεται νομισματική μονάδα από τον έναν λογαριασμό στον άλλον, αλλά απλά ένα ποσό αφαιρείται από τον έναν λογαριασμό και προστίθεται στον άλλον, διά μέσου του ηλεκτρονικού αρχείου καταχωρήσεων (blockchain)[26].

6. Οι λογαριασμοί bitcoin είναι εξάλλου ανώνυμοι, στο μέτρο που καμία επιβεβαίωση στοιχείων ταυτότητας δεν πραγματοποιείται. Π.χ., θα μπορεί να γνωρίζει κανείς ότι ο λογαριασμός Β312025 έχει ανταλλάξει bitcoins με τον λογαριασμό Α253654, χωρίς όμως να λαμβάνει γνώση ούτε της αντιπαροχής για την ανταλλαγή, ούτε της ταυτότητας των κατόχων των λογαριασμών[27]. Επιπρόσθετα, δεν απαγορεύεται ένα πρόσωπο να διαθέτει περισσότερους λογαριασμούς bitcoin, με την ανωνυμία να μην αφήνει περιθώριο αντιστοίχισης συναλλαγών στο ίδιο πρόσωπο. Ένα τέτοιο αποτέλεσμα διευκολύνει τη διενέργεια μη νόμιμων συναλλαγών[28]. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η διαφάνεια που προσφέρει το Bitcoin είναι περιορισμένη[29]. Θεωρητικά πάντως, η ανωνυμία θα μπορούσε να αρθεί, π.χ. με την επιβολή στις πλατφόρμες ανταλλαγής εικονικού νομίσματος υποχρέωσης να λαμβάνουν στοιχεία ταυτότητας των προσώπων που ανοίγουν λογαριασμούς ή διενεργούν συναλλαγές σε τέτοιο νόμισμα, καθώς και να προβαίνουν σε έλεγχο της προέλευσης των σχετικών κεφαλαίων που διακινούνται[30]. Στην πραγματικότητα, το blockchain επιτρέπει μία εμπιστευτικότητα, χωρίς όμως να διασφαλίζει την τέλεια ανωνυμία. Με τη χρήση πάντως περισσότερων διευθύνσεων, πολλαπλασιάζονται τα ψευδώνυμα, χωρίς όμως εγγύηση της ανωνυμίας[31].

7. Η πλατφόρμα bitcoin χαρακτηρίζεται πάντως από διαφάνεια και είναι δημόσια, με την έννοια ότι ο καθένας δύναται να ακολουθήσει την αλυσίδα μίας συναλλαγής. Όλες οι πληρωμές σε bitcoin έχουν επομένως ένα επαληθεύσιμο ιστορικό, του οποίου μπορεί ο καθένας να λάβει γνώση[32]. Π.χ., η γνώση της ταυτότητας ενός χρήστη από μία συναλλαγή, η οποία (γνώση) επιτυγχάνεται από τη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που χρησιμοποιήθηκε για την παράδοση των αγαθών τα οποία αγοράστηκαν με bitcoin, ή από τον τραπεζικό λογαριασμό που χρησιμοποιήθηκε για την αγορά bitcoin, επιτρέπει τον έλεγχο των συναλλαγών του χρήστη, διά μέσου του blockchain. Το σύστημα Bitcoin αναφέρεται συχνά ως ψευδώνυμο, με την έννοια ότι η πλήρης ιστορία όλων των συναλλαγών και κάθε bitcoin καταχωρείται και διατηρείται στο δημόσιο καθολικό (ledger). Ωστόσο, διάφορες επιλογές είναι δυνατές, ώστε να καταστούν οι συναλλαγές χωρίς ίχνος, π.χ. με τη χρήση νέων διευθύνσεων για κάθε λήψη ή καταβολή πληρωμής, ή με τη χρήση συνδυαστικών υπηρεσιών (mixing services), που διασπούν τον σύνδεσμο μεταξύ του χρήστη και των bitcoins του[33].

8. Τα εικονικά νομίσματα υπόκεινται σε σημαντικές διακυμάνσεις της αξίας τους[34]. Ενδεικτικά, επισημαίνεται ότι μεταξύ του Μαΐου 2012 και του 2014, η μηνιαία και η καθημερινή διακύμανση της τιμής του bitcoin έφθασε σε ποσοστό, αντίστοιχα, 265% και 200%, η δε ισοτιμία ευρώ-δολαρίου εμφανίζει διακυμάνσεις 40 φορές μικρότερες[35]. Υπό αυτή την οπτική γωνία, το bitcoin, όπως και τα λοιπά εικονικά νομίσματα, εμφανίζουν έντονες κερδοσκοπικές τάσεις[36]. Επιπρόσθετα, η υψηλή διακύμανση της τιμής των εικονικών νομισμάτων μειώνει την αξία αυτών ως σημείου αναφοράς για την έκφραση της αξίας περιουσιακών στοιχείων και υπηρεσιών[37]. Εξάλλου, ακριβώς επειδή η αποδοχή του εικονικού νομίσματος ως μέσου πληρωμής δεν είναι καθολική, το επενδυτικό κεφάλαιο θα πρέπει να διαθέτει και μετρητά σε νόμιμο νόμισμα, ώστε να είναι πάντοτε δυνατό να εξοφλεί τις υποχρεώσεις του. Το εικονικό νόμισμα μπορεί να πωληθεί μόνον εφόσον βρεθεί πρόσωπο που θα δεχθεί να το αποκτήσει. Η μετατρεψιμότητά του, επομένως, σε άλλο νόμισμα είναι περιορισμένη και, συνακόλουθα, ενέχει αυξημένο κίνδυνο ρευστότητας[38]. Αυτή η παράμετρος αποκτά ιδιαίτερη σημασία, σε περιόδους κατά τις οποίες παρατηρείται έλλειψη εμπιστοσύνης στο σύστημα που στηρίζει το εικονικό νόμισμα, με δεδομένο ότι η αξία αυτού ως νομίσματος δεν αντιστοιχίζεται με κανένα πραγματικό περιουσιακό στοιχείο. Όλο το οικοδόμημα, κατά συνέπεια, βασίζεται στη μόνη αξιοπιστία που του αναγνωρίζει η κοινότητα των επενδυτών[39].

9. Ιδίως τα αποκεντρωμένα εικονικά νομίσματα, όπως τα bitcoins, ενέχουν τον αυξημένο κίνδυνο τυχαίας απώλειας ή καταστροφής, η οποία θα μεταφράζεται σε εξαφάνιση της περιουσίας του επενδυτικού κεφαλαίου. Ο λειτουργικός κίνδυνος εμφανίζεται συνεπώς ιδιαίτερα αυξημένος[40], αν και μπορεί να μειωθεί, με τη χρήση μεθόδων εξασφάλισης από τον κίνδυνο απώλειας ή καταστροφής, είτε τεχνικά είτε διά μέσου ασφάλειας (insurance), με την ανάληψη βέβαια του σχετικού κόστους. Τα εικονικά νομίσματα ενέχουν επίσης αυξημένο λειτουργικό κίνδυνο, για πτώση του συστήματος ή για πειρατείες πληροφορικής[41]. Ενδεικτικά, σε αναφορά με το bitcoin, όταν μία ομάδα προσώπων που διενεργούν την εξόρυξη (miners), ελέγχει περισσότερο από το μισό της συνολικής ισχύος υπολογιστών, η οποία χρησιμοποιείται για τη δημιουργία μονάδων εικονικού νομίσματος, αυτή η ομάδα είναι, δυνητικά, σε θέση να παρέμβει στις συναλλαγές, π.χ. απορρίπτοντας συναλλαγές που θα έχουν επικυρωθεί από άλλα τέτοια πρόσωπα[42]. Ο κίνδυνος αφερεγγυότητας της πλατφόρμας ανταλλαγής εικονικού νομίσματος, στην οποία διατηρούνται οι λογαριασμοί του νομίσματος, εμφανίζεται επίσης αυξημένος. Ως παράδειγμα, σε αυτό το σημείο, επισημαίνεται η περίπτωση της πλατφόρμας ανταλλαγής bitcoins Mt Gox, η οποία πτώχευσε την άνοιξη του 2014, αφού είχε χάσει 750.000 bitcoins, που αντιπροσώπευαν τότε το ποσό των 440.000.000 δολαρίων και ποσοστό 6% του συνόλου των bitcoins. Η πτώχευση της Mt Gox, η οποία προκάλεσε ζημία σε 127.000 χρήστες[43], δημιούργησε αρνητικές συνέπειες και σε άλλες αντίστοιχες ιστοσελίδες, οι οποίες εξυπηρετούσαν τα συμφέροντα χρηστών bitcoins και οι οποίες αντιμετώπισαν λειτουργικά προβλήματα και ζητήματα ασφάλειας[44].

(ΙΙ) Προοπτικές για τη δημιουργία επενδυτικών κεφαλαίων εικονικού νομίσματος

10. Θεωρητικά, το επενδυτικό κεφάλαιο θα μπορούσε να επενδύει σε εικονικά νομίσματα, καθώς και σε άλλους φορείς ή μέσα που εντάσσονται στο οικοσύστημα τέτοιων νομισμάτων[45]. Από την άλλη πλευρά, διερωτάται κανείς κατά πόσο το επενδυτικό κεφάλαιο θα ήταν δυνατό να επενδύει σε νομίσματα, στο πλαίσιο μίας γενικότερης επενδυτικής πολιτικής, που στρέφεται προς τις νέες τεχνολογίες, με δεδομένο ότι τα εικονικά νομίσματα συνιστούν προϊόν εφαρμογής νέων τεχνολογιών. Ορθότερο φαίνεται να δεχθεί κανείς ότι η δυνατότητα επένδυσης σε εικονικά νομίσματα θα πρέπει να προβλέπεται ειδικά και δεν θα περικλείεται γενικότερα σε άλλες επενδύσεις στον τομέα των νέων τεχνολογιών. Πράγματι, η νομική φύση των εικονικών νομισμάτων διαφέρει από εκείνη των στοιχείων που παριστούν ή αποτυπώνουν νέες τεχνολογίες και, κατ’ ακολουθία, περιλαμβάνονται στον τομέα αυτών των τεχνολογιών. Η ειδική φύση των εικονικών νομισμάτων αναδεικνύει πάντως αυτά ως μη επιλέξιμη επένδυση για οργανισμούς συλλογικών επενδύσεων σε κινητές αξίες της οδηγίας 2009/65/ΕΚ ή για οργανισμούς συλλογικών επενδύσεων χρηματαγοράς του κανονισμού (ΕΕ) 2017/1131[46]. Επιπλέον, επαναπροσδιορίζει τον ρόλο του θεματοφύλακα του επενδυτικού κεφαλαίου, που επενδύει σε τέτοια νομίσματα. Ειδικότερα, τα εικονικά νομίσματα δεν είναι δεκτικά κατάθεσης στον θεματοφύλακα, ο οποίος όμως θα πρέπει να προβαίνει σε έλεγχο του όποιου δικαιώματος επί αυτών από το επενδυτικό κεφάλαιο, αλλά και να διασφαλίζει τον διαχωρισμό αυτών των στοιχείων από τα λοιπά, που δεν ανήκουν στο κεφάλαιο. Δεν αποκλείεται πάντως να ανατεθεί στον θεματοφύλακα η φύλαξη του δημόσιου και του ιδιωτικού κλειδιού (public and private key) του κεφαλαίου, ως χρήστη λογαριασμού bitcoin[47]. Ο θεματοφύλακας μπορεί εξάλλου να οριστεί ως wallet provider, οπότε θα παρέχει και υπηρεσίες διοίκησης (administration) του λογαριασμού και ελέγχου των συναλλαγών του κεφαλαίου[48].

11. Ειδικά η εξόρυξη bitcoin επιτελείται με τη χρήση προηγμένων συστημάτων πληροφορικής, αντιστοιχίζεται δε με παροχή υπηρεσίας του προσώπου που διενεργεί την εξόρυξη (miner). Συνεπώς, εάν το επενδυτικό κεφάλαιο διαθέτει τέτοια συστήματα, θα μπορεί να αυξήσει το ενεργητικό του, με την εξόρυξη bitcoin ως υπηρεσία. Το ερώτημα ανακύπτει, ωστόσο, κατά πόσο μία τέτοια δραστηριότητα εγγράφεται στον επιτρεπόμενο σκοπό του κεφαλαίου ή του διαχειριστή του, ιδίως με δεδομένο ότι η ανταμοιβή με bitcoin, με τη διαδικασία της εξόρυξής του, προϋποθέτει την παροχή υπηρεσιών επιβεβαίωσης συναλλαγών, με την επίλυση του σχετικού αλγορίθμου, ενώ, επιπρόσθετα, τα πρόσωπα που διενεργούν την εξόρυξη (miners), διατηρούν και το blockchain. Αυτό αναδεικνύεται ξένο με το αντικείμενο δραστηριότητας επενδυτικού κεφαλαίου ή του διαχειριστή του, στο μέτρο που αυτοί είναι υποχρεωτικά αποκλειστικού σκοπού. Δεν φαίνεται δε ορθό να δεχθεί κανείς ότι μία τέτοια δραστηριότητα εξυπηρετεί έμμεσα τον κύριο σκοπό του κεφαλαίου ή του διαχειριστή του, ώστε να γίνει αποδεκτή ως επιτρεπόμενη. Πέραν τούτων, θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι τα πρόσωπα που διενεργούν την εξόρυξη (miners), τείνουν να λειτουργούν ανώνυμα[49]. Η εξόρυξη, εξάλλου, απαιτεί, στην πράξη, συνέργειες μεταξύ περισσότερων προσώπων, που ενώνουν τις δυνάμεις τους για την επίτευξη του ολοένα και δυσκολότερου στόχου της επίλυσης του αλγορίθμου, η οποία και θα αποτελέσει τη βάση για την ανταμοιβή τους με νέα bitcoins. Μία τέτοια συνέργεια στο επίπεδο των επενδυτικών κεφαλαίων δεν είναι όμως ευχερής.

12. Σε αναφορά με τη διεθνή πρακτική της σύστασης επενδυτικών κεφαλαίων εικονικού νομίσματος, αξίζει να μνημονευθεί σε αυτό το σημείο ότι η αμερικανική Securities and Exchange Commission (SEC), με την απόφασή της στις 10 Μαρτίου 2017, απέρριψε την αίτηση για τη δημιουργία ενός bitcoin διαπραγματεύσιμου οργανισμού συλλογικών επενδύσεων (Exchange Traded Fund, ETF)[50], βασιζόμενη στο υφιστάμενο νομοθετικό κενό, σχετικά με τη ρύθμιση τέτοιων οργανισμών, καθώς και στην έλλειψη εποπτείας και σχετικών συμφωνιών μεταξύ πλατφορμών[51]. Η εταιρία η οποία είχε υποβάλει τη σχετική αίτηση προς τη SEC επανήλθε, με νέο αίτημά της, με το οποίο ζήτησε την επανεξέταση του θέματος από την Επιτροπή, θεωρώντας την αρχική της τοποθέτηση εσφαλμένη και προτρέποντας προς την υιοθέτηση μίας θέσης που θα διάνοιγε την οδό για την εισαγωγή του ETF σε χρηματιστηριακή αγορά, κατά τρόπο ώστε οι επενδυτές να αποκτούσαν πλέον πρόσβαση στο bitcoin διά μέσου ενός εποπτευόμενου και διαφανούς επενδυτικού σχήματος. Στις 24 Απριλίου, η SEC συμφώνησε να επανεξετάσει το αίτημα αυτής της εταιρίας, ζήτησε δε σχόλια για την αρχική της απορριπτική απόφαση, στο πλαίσιο σχετικής δημόσιας διαβούλευσης. Αναμένεται δε με ενδιαφέρον, μετά την υποβολή και των τελευταίων σχολίων, σε μεγάλο βαθμό θετικών ως προς την αδειοδότηση του σχήματος, η εξέλιξη της υπόθεσης, αν και οι αναλυτές, όπως και παράγοντες της αγοράς, εκφράζουν επιφυλάξεις, ως προς το κατά πόσο η Επιτροπή, σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα μετά την αρχική της τοποθέτηση, θα μεταβάλει αυτή. Αυτή η εκτίμηση συνάγεται από το γεγονός ότι αφενός μεν οι αγορές για το bitcoin δεν έχουν αλλάξει από την πρώτη απόφαση της Επιτροπής, αφετέρου δε δεν υπήρξαν συμφωνίες μεταξύ των μεγάλων πλατφορμών όπου το bitcoin αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης, ώστε να εντοπίζονται και να αντιμετωπίζονται συμπεριφορές οι οποίες στοιχειοθετούν κατάχρηση αγοράς. Ακόμη δε και εάν υπήρχαν τέτοιες συμφωνίες, παραμένει το ζήτημα ότι πολλές από αυτές τις πλατφόρμες λειτουργούν σε δικαιοδοσίες οι οποίες δεν διαθέτουν φορέα εποπτείας που θα ήταν σε θέση να επιβάλει κυρώσεις σε βάρος προσώπων τα οποία προβαίνουν στη διενέργεια επιβλαβών για την ομαλή λειτουργία της αγοράς πράξεων[52]. Η ανεπάρκεια της προστασίας των επενδυτών επιτείνεται από το γεγονός ότι το bitcoin δεν αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης σε οργανωμένες αγορές, με αποτέλεσμα την αδυναμία της SEC να ασκεί την απαιτούμενη εποπτεία και να ελέγχει τις συμφωνίες που θα συνάπτονταν μεταξύ των πλατφορμών[53].

13. Το ζήτημα λαμβάνει, ωστόσο, νέα διάσταση, στο μέτρο που ήδη επενδυτικά προϊόντα συνδεδεμένα με το bitcoin, ως παράγωγα χρηματοοικονομικά μέσα, δημιουργήθηκαν ή πρόκειται να δημιουργηθούν, στο άμεσο μέλλον, για να αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγμάτευσης σε οργανωμένες αγορές[54]. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, διερωτάται εύλογα κανείς κατά πόσο η SEC θα μπορούσε να αναδειχθεί περισσότερο δεκτική της δυνατότητας δημιουργίας bitcoin ETFs. Ήδη μάλιστα υποβλήθηκε στη SEC αίτηση για χορήγηση άδειας σε ETF το οποίο θα επένδυε σε προϊόντα συνδεδεμένα με το bitcoin και διαπραγματεύσιμα σε οργανωμένη αγορά[55], ενώ πιθανολογείται και η εκ νέου υποβολή αίτησης για χορήγηση άδειας λειτουργίας ETF, με επενδυτική πολιτική προσαρμοσμένη στα νέα δεδομένα, από την ανωτέρω εταιρία, το αρχικό αίτημα της οποίας είχε απορριφθεί[56]. Στο ίδιο πλαίσιο ιδεών, αίτηση παροχής άδειας λειτουργίας, προς τη SEC, έχει ως αντικείμενο ETF που θα επενδύει σε προϊόντα συνδεδεμένα με το bitcoin, διαμέσου ενδιάμεσων εταιριών, στις οποίες το ETF θα κατέχει μειοψηφική συμμετοχή, ώστε να περιορίσει τον κίνδυνο έκθεσης σε τέτοια προϊόντα[57]. Αυτές οι εξελίξεις αναδείχθηκαν ευνοϊκές και για ορισμένα ETFs, που δραστηριοποιούνται σε επενδύσεις συνδεδεμένες με ηλεκτρονικά συστήματα (semiconductors) τα οποία χρησιμοποιούνται και για την εξόρυξη bitcoins[58].

14. Ανεξάρτητα από την ανωτέρω προβληματική, οφείλει πάντως να αναγνωριστεί ότι η δημιουργία bitcoin ETF θα διάνοιγε την οδό για τη διοχέτευση, διά μέσου ενός τέτοιου σχήματος, κεφαλαίων θεσμικών επενδυτών προς αυτό το νόμισμα, στο μέτρο που οι περισσότεροι θεσμικοί επενδυτές επενδύουν μόνο σε κινητές ή άλλες αξίες που ανταποκρίνονται σε συγκεκριμένα ποιοτικά χαρακτηριστικά (registered assets), ενώ το bitcoin δεν συνιστά τέτοια αξία, ώστε να παραμένει δυνατή η άμεση επένδυση σε αυτό[59]. Η Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ΕΑΚΑΑ), από την πλευρά της, στο έγγραφό της για τις επενδύσεις σε μέσα συνδεδεμένα με εικονικό νόμισμα[60], που δημοσιοποίησε το 2015, αναφέρει, μεταξύ των επενδυτικών προϊόντων εικονικού νομίσματος, τα επενδυτικά κεφάλαια, τα οποία επενδύουν σε στοιχεία που σχετίζονται με τέτοια νομίσματα[61]. Ειδικότερα, όπως αναγράφεται στο ανωτέρω έγγραφο της ΕΑΚΑΑ, αυτή έχει εντοπίσει δώδεκα τέτοια επενδυτικά συλλογικά σχήματα, τέσσερα από τα οποία είναι αμερικάνικα και δύο φέρονται ως ευρωπαϊκά, το μεγαλύτερο δε από αυτά τα σχήματα έχει υπό διαχείριση κεφάλαια ύψους περίπου 116.000.000 ευρώ[62]. Ωστόσο, μόνον έξι από αυτά τα σχήματα έχουν καταστήσει γνωστό το σημερινό μέγεθός τους, αντιπροσωπεύουν δε υπό διαχείριση κεφάλαια ύψους 246.000.000 ευρώ, με ελάχιστη επένδυση, κατά μέσο όρο, 13.848 ευρώ[63]. Ομοίως, η Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών αναφέρει, μεταξύ των επενδύσεων σε σχέση με εικονικά νομίσματα, ETFs[64] ή άλλα επενδυτικά κεφάλαια[65] που χρησιμοποιούν ως υποκείμενη αξία τέτοια νομίσματα. Σε ETFs με επενδυτική πολιτική σχετική με εικονικά νομίσματα, αναφέρεται και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα[66], η οποία επίσης διαβλέπει στα ETFs που έχουν ως βάση την εξέλιξη της ισοτιμίας εικονικού νομίσματος, τη δυνατότητα πραγματοποίησης έμμεσης επένδυσης σε τέτοια νομίσματα[67]. Κατά βάση πάντως, με εξαίρεση κάποια επενδυτικά κεφάλαια μικρού μεγέθους, τα επενδυτικά κεφάλαια εικονικών νομισμάτων απευθύνονται μόνο σε εξειδικευμένους (accredited) επενδυτές[68].

Επίλογος

15. Από τις αναλύσεις που προηγήθηκαν, καθίσταται φανερό ότι η δημιουργία επενδυτικών κεφαλαίων εικονικού νομίσματος διανοίγει την οδό για την πραγματοποίηση επενδύσεων σε τέτοια νομίσματα μέσα σε ένα νέο περιβάλλον, το οποίο διαμορφώνεται από τους κανόνες που διέπουν τη λειτουργία αυτών των κεφαλαίων. Με αυτόν τον τρόπο, οδηγείται κανείς προς μία συστηματοποίηση των επενδύσεων σε εικονικό νόμισμα, αυτή δε η συστηματοποίηση απολήγει, όταν το επενδυτικό κεφάλαιο ή ο διαχειριστής του υπόκεινται σε καθεστώς προληπτικής εποπτείας, στην υπαγωγή της επένδυσης στο πεδίο εφαρμογής προστατευτικών κανόνων. Μία τέτοια υπαγωγή είναι πάντως έμμεση, σε αντιστοιχία και με την επένδυση σε εικονικό νόμισμα διά μέσου του επενδυτικού κεφαλαίου. Οι ιδιαιτερότητες της επένδυσης σε εικονικό νόμισμα, ωστόσο, διατηρούνται, απλά τοποθετούνται στο επίπεδο του επενδυτικού κεφαλαίου, που είναι το άμεσο υποκείμενο της επένδυσης. Υπό αυτή την οπτική γωνία, αναδεικνύεται πρωταρχική η επιταγή ενημέρωσης των επενδυτών στο κεφάλαιο, ώστε να λαμβάνουν πλήρη γνώση των κινδύνων που αναλαμβάνουν, αποκτώντας συμμετοχή σε αυτό, ακριβώς εξαιτίας της φύσης των περιουσιακών στοιχείων που συνθέτουν το χαρτοφυλάκιό του. Η υποχρέωση ενημέρωσης διαγράφεται στο επίπεδο του κεφαλαίου ή του διαχειριστή του, εάν δε το κεφάλαιο λειτουργεί ως ETF, η ενημέρωση επιτελείται και στο επίπεδο της αγοράς όπου οι μετοχές ή τα μερίδιά του αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης.

16. Οι προοπτικές για τη δημιουργία επενδυτικών κεφαλαίων εικονικού νομίσματος θα πρέπει συνεπώς να εκτιμηθούν και υπό αυτό το πρίσμα. Στην πραγματικότητα, η υπαγωγή της λειτουργίας των επενδυτικών κεφαλαίων σε συγκεκριμένο νομικό καθεστώς, διασφαλίζει μία ελάχιστη προστασία των επενδυτών. Αυτή η προστασία εναποτίθεται πάντως -πρώτιστα- στην ορθή εφαρμογή και τήρηση των υποχρεώσεων ενημέρωσης που βαρύνουν το επενδυτικό κεφάλαιο ή τον διαχειριστή του. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η δυναμική που εκφράζει η συλλογική διαχείριση κεφαλαίων, με την κατεύθυνση των διαχειριστών προς ένα ευρύτερο φάσμα επενδυτικών προϊόντων, δεν επηρεάζεται. Με άλλες λέξεις, η θεσμοθέτηση της έμμεσης επένδυσης σε εικονικό νόμισμα δεν προβάλλει ως τροχοπέδη στην εξέλιξη της αγοράς τέτοιων νομισμάτων ή της συλλογικής διαχείρισης ως υπηρεσίας. Δεν θα πρέπει ωστόσο να παραγνωρίσει κανείς και το γεγονός ότι η επένδυση σε εικονικό νόμισμα εξακολουθεί να παραμένει αρρύθμιστη, με τελικό αποτέλεσμα τη σχετικότητα της αποτελεσματικότητας της εποπτείας των επενδυτικών κεφαλαίων εικονικού νομίσματος, ως παράγοντα που αποτρέπει την επέλευση κινδύνων. Υπό αυτή την οπτική γωνία, η αρνητική τοποθέτηση της SEC στη δημιουργία ETF εικονικού νομίσματος ενέχει στοιχεία λογικής, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι αυτή η τοποθέτηση είναι αναντίρρητη, λαμβάνοντας υπόψη ιδίως ότι ειδικά η λειτουργία των ETFs επιτελείται σε ένα νομικό καθεστώς οργανωμένης εποπτείας, πλήρους διαφάνειας και επαρκούς ενημέρωσης των επενδυτών.


[1]. Από την ελληνική βιβλιογραφία για τα εικονικά νομίσματα, βλ. Ε. Μεταξάκη, Μπίτκοϊν (bitcoin), κρυπτοχρήμα και κυβερνοέγκλημα, εκδ. Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα, 2017, Γ. Ιατράκη, Τα εικονικά νομίσματα – Εννοιολογική και νομική προσέγγιση, οριοθέτηση και πρώτη αποτίμηση, ΧρΙΔ 2017, 13 επ., Ε. Α. Ρίζου, Τυπολογική προσέγγιση του μη κρατικού χρήματος, ΕφΑΔΠολΔ 2017, 202 επ. και Θ. Καζακάκη, “Bitcoin”, Νομική θεώρηση ενός αρρύθμιστου ψηφιακού νομίσματος, ΕλλΔνη 2015, 1023 επ.

[2]. Ορισμός που δίδεται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Βλ. European Central Bank, Virtual currency schemes – A further analysis, February 2015, 25. Βλ., γενικότερα για τη νομική φύση του εικονικού νομίσματος, H. de Vauplane, L’analyse juridique du bitcoin, 5 juillet 2014, L. Barbotin, Monnaies virtuelles: un cadre juridique en pleine évolution, Gestion et Fortune no 253 Novembre 2014 και Ch. Pereuil, Les bitcoins: qualifications et régime juridique, όπου και αναλύονται οι διάφορες προσεγγίσεις για τη νομική φύση του εικονικού νομίσματος, σε διεθνές επίπεδο, κυρίως από διάφορες εθνικές εποπτικές ή δικαστικές αρχές. Ανάλογος ορισμός περιέχεται και στην πρόταση οδηγίας για την τροποποίηση της οδηγίας 2015/849, σχετικά με την αποτροπή της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες. Βλ. άρθρο 1 της πρότασης οδηγίας, όπου εισάγεται νέο σημείο 18 στο άρθρο 3 της οδηγίας 2015/849. Ειδικότερα, ως εικονικό νόμισμα νοείται μία ψηφιακή αναπαράσταση αξίας που ούτε εκδίδεται από κεντρική τράπεζα ή δημόσια αρχή, ούτε συνδέεται κατ’ ανάγκη με παραστατικό νόμισμα, γίνεται όμως αποδεκτή ως μέσο πληρωμής και μπορεί να μεταφέρεται, να αποθηκεύεται ή να διακινείται ηλεκτρονικά. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην έκθεσή του με ημερομηνία 9 Μαρτίου 2017, σχετικά με αυτή την πρόταση οδηγίας, συγκεκριμενοποιεί περαιτέρω κάποια από τα ειδικά χαρακτηριστικά του εικονικού νομίσματος, υιοθετώντας ακριβέστερη διατύπωση από εκείνη της πρότασης οδηγίας.

[3]. European Central Bank, Virtual currency schemes – A further analysis, ό.π., 6 in fine – 7, 9, 15 και 32. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, ο αριθμός των εικονικών νομισμάτων, το έτος 2014, ανερχόταν σε 200. Βλ. Barbotin, ό.π., 68. Βλ. και Ιατράκη, ό.π., 18 και 24, ο οποίος ανεβάζει τον αριθμό των υφιστάμενων σήμερα εικονικών νομισμάτων σε 700.

[4]. P. A. Gailly, Nouvelles monnaies: les enjeux macro-économiques, financiers et sociétaux, Les avis du Conseil Economique Social et Environnemental, Avril 2015, 19, European Parliament, Committee on Economic and Monetary Affairs, Draft report on virtual currencies, 23.2.2016, 2016/2007(INI), 4, Barbotin, ό.π., 68. Τον Ιούλιο του 2014, αυτό το ποσοστό μάλιστα ανήλθε στο 95%, βλ. Μεταξάκη, ό.π., 71.

[5]. Βλ., σχετικά με τη διαδικασία κατάρτισης συναλλαγών σε bitcoin, Μεταξάκη, ό.π., 47 επ. και S. Nakamoto, Bitcoin: A peer-to-peer electronic cash system, www.bitcoin.org.

[6]. Gailly, ό.π., 19.

[7]. C. Murphy, SEC rejects Winkelevoss Bitcoin ETF, March 10, 2017 ETF.com και S. Roy, As ETF gets second shot, May 23, 2017, ETF.com. Βλ., για μία πρώτη εκτίμηση του bitcoin, ως εικονικού νομίσματος, S. Roy, 3 investing legends on bitcoin, July 12, 2017, ETF.com.

[8]. ESMA Call for evidence, Investment using virtual currency or distributed ledger technology, 22 April 2015/ESMA/2015/532, 7.

[9]. Murphy, ό.π.

[10]. ESMA, Call for evidence, Investment using virtual currency or distributed ledger technology, ό.π., 9.

[11]. Ρίζος, ό.π., 212.

[12]. Ibid.

[13]. Ph. Marini/F. Marc, Rapport d’information, au nom de la commission des finances sur les enjeux liés au développement du Bitcoin et des autres monnaies virtuelles, Sénat, sess. extr. 2013-14, No 767 rectifie, 16.

[14]. Βλ και Marini/F. Marc, ό.π., 16-17.

[15]. ΔΕΕ 22 Οκτωβρίου 2015, υπόθεση Skatteverket v. David Hedqvist C-264/14, σκεπτικό, αριθ. 42.

[16]. ΔΕΕ 22 Οκτωβρίου 2015, υπόθεση Skatteverket v. David Hedqvist C-264/14, σκεπτικό, αριθ. 49.

[17]. Βλ. ειδικότερα, D. Wilson/J. Ursua, Is bitcoin a currency? No in, Goldman Sachs, Global macro research, Top of mind, no 21, March 11, 2014, 6. Βλ. επίσης, D. Geiben/O. Jean-Marie/T. Verbiest/J.-F. Vilotte, Bitcoin et blockchain, Vers un nouveau paradigme de la confiance numérique?, Les essentiels de la banque et de la finance, Finance, RB ed., Paris, 2016, 76 επ., οι οποίοι εξετάζουν τις παραμέτρους της κατά περίπτωση επιλογής του νομικού χαρακτηρισμού των εικονικών νομισμάτων, στην εφαρμογή κανόνων του κοινού δικαίου, σε αναφορά με τις απόψεις αρμόδιων αρχών στη Γαλλία.

[18]. Βλ. J. Currie, Bullion bests bitcoin, not Bitcoin in, Goldman Sachs, Global macro research, Top of mind, no 21, March 11, 2014, 7. Βλ. και D. Hansen J. Farber, Interview in, Goldman Sachs, Global macro research, Top of mind, no 21, March 11, 2014, 16, κατά τους οποίους το bitcoin μπορεί να εμπίπτει στον ορισμό του εμπορεύματος (commodity). Βλ. επίσης, D. Masters, Interview in, Goldman Sachs, Global macro research, Top of mind, no 21, March 11, 2014, 20, όπου αναφέρεται παράδειγμα κατά το οποίο το bitcoin αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης ως εμπόρευμα (commodity).

[19]. Αυτή είναι και η θέση της αμερικάνικης Financial Crimes Enforcement Network (FinCEN), ομοσπονδιακής αρχής για την καταπολέμηση των εγκλημάτων, η οποία υπάγεται στο US Treasury Department, όπως διατυπώθηκε τις 18 Μαρτίου 2013. Βλ. D. Hansen J. Farber, Interview in, Goldman Sachs, Global macro research, Top of mind, no 21, March 11, 2014, 16.

[20]. Βλ. F. Glazer/K. Zimmermann/M. Haferkorn/M. Weber/M. Siering, Bitcoin – Asset or currency? Revealing users’ hidden intentions, 22nd European Conference on Information Systems, Tel Aviv 2014, 2.

[21]. Ibid., 13.

[22]. Βλ. και European Banking Authority, Opinion on “virtual currencies”, 4 July 2014, EBA/Op/2014/08, 11 και 12.

[23]. European Central Bank, Virtual currency schemes – A further analysis, ό.π., 13. Βλ., για μία νομική θεώρηση του τρόπου λειτουργίας του blockchain, H. de Vauplane, La blockchain et la loi, Alternatives économiques, 2016.

[24]. European Central Bank, Virtual currency schemes – A further analysis, ό.π., 13.

[25]. Casey, Michael and Paul Vigna, Bitcoin and the digital-currency revolution, Wall Street Journal, 23 January 2015.

[26]. Ibid., 14.

[27]. Το παράδειγμα αναφέρεται από τον Gailly, ό.π., 20 in fine – 21.

[28]. Gailly, ό.π., 21.

[29]. Βλ. και Gailly, ό.π., 34.

[30]. Βλ. σχετικά με τις μεθόδους με τις οποίες θα ήταν δυνατό να επιτευχθεί άρση της ανωνυμίας, Μεταξάκη, ό.π., 120 επ.

[31]. Geiben/Jean-Marie/Verbiest/Vilotte, ό.π., Paris, 2016, 30.

[32]. A. Kancs/P. Ciaian/M. Rajcaniova, JRC technical report, The digital agenda of virtual currencies, Can bitcoin become a global currency?, European Commission, Report EUR 27397, 2015, 9.

[33]. Ibid.

[34]. Βλ., ενδεικτικά, Kancs/Ciaian/Rajcaniova, ό.π., 4-5 και 12-13, European Banking Authority, Opinion on “virtual currencies”, ό.π., 29, European Central Bank, Virtual currency schemes – A further analysis, ό.π., 23 και Marini/Marc, ό.π., 9.

[35]. Gailly, ό.π., 21, όπου και σημειώνεται ότι, από τη δημιουργία του bitcoin, η αξία του παρουσίασε μεταβολές από 1 έως 1163 δολάρια.

[36]. Βλ., ενδεικτικά, European Central Bank, Virtual currency schemes – A further analysis, ό.π., 23 και Gailly, ό.π., 34.

[37]. Βλ. Kancs/Ciaian/Rajcaniova, ό.π., 13.

[38]. Βλ. και Gailly, ό.π., 28 και Marini/Marc, ό.π., 9.

[39]. Marini/Marc, ό.π., 9.

[40]. Βλ. ενδεικτικά, Kancs/Ciaian/Rajcaniova, ό.π.,14.

[41]. Gailly, ό.π., 28.

[42]. European Banking Authority, Opinion on “virtual currencies”, ό.π., 15 in fine.

[43]. Marini/Marc, ό.π., 9.

[44]. Gailly, ό.π., 21.

[45]. Βλ. το παράδειγμα που αναφέρεται από τον D. Masters in, Goldman Sachs, Global macro research, Top of mind, no 21, March 11, 2014, 20.

[46]. Εξ αντιδιαστολής συνάγεται ότι το επενδυτικό κεφάλαιο εικονικού νομίσματος χαρακτηρίζεται ως οργανισμός εναλλακτικών επενδύσεων κατά την έννοια της οδηγίας 2011/61/ΕΕ.

[47]. European Banking Authority, Opinion on “virtual currencies”, ό.π., 15, γενικότερα για τους χρήστες λογαριασμού σε bitcoin.

[48]. Ibid., με γενική αναφορά στους χρήστες λογαριασμού σε bitcoin.

[49]. European Banking Authority, Opinion on “virtual currencies”, ό.π., 15.

[50]. Σημειώνεται σε αυτό το σημείο ότι, πέρα από τη συγκεκριμένη περίπτωση, έχουν υποβληθεί στη Securities and Exchange Commission άλλες δύο αιτήσεις για παροχή άδειας λειτουργίας bitcoin ETF. Βλ. σχετικά, S. Roy, How to invest in bitcoin and marijuana ETFs, ETF.com. July 10 2017.

[51]. Βλ. C. Murphy, SEC rejects Winkelevoss Bitcoin ETF, March 10, 2017 ETF.com και S. Roy, As ETF gets second shot, May 23, 2017, ETF.com.

[52]. Roy, ό.π.

[53]. Βλ. τις αναφορές της Murphy, ό.π.

[54]. Βλ. S. Roy, Why bitcoin ETFs are closer to reality, ETF.com, August 16, 2017, όπου και αναφέρονται σχετικά παραδείγματα.

[55]. Ωστόσο, αυτή η αίτηση στη συνέχεια αποσύρθηκε, ύστερα από σχετικό αίτημα της SEC, η οποία ζήτησε από τον αιτούντα να αναμείνει μέχρις ότου τα διαπραγματεύσιμα παράγωγα με υποκείμενη αξία bitcoin (bitcoin futures) καταστούν πραγματικότητα. Βλ. σχετικά, C. Murphy, Bitcoin ETF plans hit snag, ETF.com, September 29, 2017.

[56]. Roy, Why bitcoin ETFs are closer to reality, ό.π.

[57]. Βλ. Pressure mounts for SEC as even more issuers file for bitcoin ETFs, ETF Daily News, August 27 2017, όπου και αναφέρονται συγκεκριμένα παραδείγματα αιτημάτων παροχής άδειας σε ETFs με επενδυτική πολιτική που κατευθύνεται στο bitcoin. Adde, VanEck files for bitcoin ETF: could it be the one to meet approval?, ETF Daily News, August 14 2017.

[58]. Pressure mounts for SEC …, ό.π.

[59]. Murphy, ό.π.

[60]. ESMA, Call for evidence, Investment using virtual currency or distributed ledger technology, ό.π.

[61]. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, από την πλευρά του, στην έκθεση της Επιτροπής Οικονομικών και Νομισματικών Υποθέσεων του 2016, αναφέρεται στις οδηγίες 2009/65/ΕΚ και 2011/61/ΕΕ, σε σχέση με τις δραστηριότητες οι οποίες σχετίζονται με εικονικά νομίσματα. Βλ. European Parliament, Committee on Economic and Monetary Affairs, Draft report on virtual currencies, 23.2.2016, 2016/2007(INI), 7.

[62]. ESMA, Call for evidence, Investment using virtual currency or distributed ledger technology, ό.π., 8.

[63]. Ibid.

[64]. European Banking Authority, Opinion on “virtual currencies”, ό.π., 28.

[65]. Ibid., 29, με ειδική μνεία στους κινδύνους που ενέχουν επενδύσεις σε τέτοια σχήματα.

[66]. European Central Bank, Virtual currency schemes – A further analysis, ό.π., 8 in fine.

[67]. Ibid., 14.

[68]. ESMA, Call for evidence, Investment using virtual currency or distributed ledger technology, ό.π., 8.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

https://pierrouattorneys.eu/wp-content/uploads/2021/07/PIERROU_small-copy.png
Εμμανούηλ Μπενάκη 8, Αθήνα, Τ.Κ. 10564
Λαγκαδά 2, Θεσσαλονίκη, T.K. 546 30
Παπαδήμα Αντωνίου 1, Κομοτηνή, T.K. 69132
210 321 9797-8

Ακολουθήστε μας:

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

Προσαρμογή & Φιλοξενία από την Impulse, Web Design, Web Hosting

Copyright © Pierrou Attorneys 2021

error: Content is protected !!
Αρέσει σε %d bloggers: