ΤρΕφΛαρ 91/2016 [ΑΕ – Μεταβίβαση μετοχών]
ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΙΑ. Μεταβίβαση μετοχών μη εισηγμένων στο Χρηματιστήριο ανωνύμων εταιριών. Ο προβλεπόμενος στον Κώδικα Φορολογίας εισοδήματος έγγραφος τύπος δεν είναι συστατικός αλλά αποδεικτικός και η θεσπιζόμενη ακυρότητα επί μη τήρησής του ισχύει μόνον έναντι των φορολογικών αρχών.
Διατάξεις: άρθρο 79 Ν 2238/1994
[…] 4. Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 79 παρ. 4 του Ν 2238/1994 (Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος), όπως αυτή προστέθηκε με την παρ. 3 του άρθρου 15 του Ν 2459/1997: «Η μεταβίβαση εν ζωή ή λόγω θανάτου ονομαστικών ή ανώνυμων μετοχών μη εισηγμένων στο Χρηματιστήριο Αθηνών πραγματοποιείται αποκλειστικώς με συμβολαιογραφικό έγγραφο ή με ιδιωτικό έγγραφο θεωρημένο από τον προϊστάμενο της οικείας δημόσιας οικονομικής υπηρεσίας. Απόκτηση τέτοιων μετοχών κατά παράβαση της διάταξης του προηγουμένου εδαφίου θεωρείται άκυρη και δεν παράγει κανένα δικαίωμα, υπέρ αυτού που τις αποκτά, όπως το δικαίωμα είσπραξης μερίσματος, συμμετοχής στις γενικές συνελεύσεις, μεταβίβασης των μετοχών αυτών κ.λπ. Τα παραπάνω εφαρμόζονται ανάλογα και όταν αυτός που μεταβιβάζει τις εν λόγω μετοχές, δεν είναι φυσικό πρόσωπο. Με αποφάσεις του Υπουργού Οικονομικών, που δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως καθορίζονται οι λεπτομέρειες, που είναι αναγκαίες για την εφαρμογή αυτής της παραγράφου, καθώς και οι περιπτώσεις που η πιο πάνω μεταβίβαση μπορεί να γίνει και με άλλο τρόπο». Επιπρόσθετα δε, η διάταξη του άρθρου 15 παρ. 4 ορίζει, πως «κάθε άλλη διάταξη γενική ή ειδική που αντίκειται στις διατάξεις της προηγούμενης παραγράφου παύει να ισχύει». Συναφώς δε εκδόθηκε η Απόφαση του Υπουργού Οικονομικών με αριθμό 1056431/104/79/Β0012/Πολ. 1169/23.5.1997 (ΦΕΚ Β’ 479/11.6.1997), η οποία καθορίζει ένα ελάχιστο περιεχόμενο για την ιδιωτική ή, με συμβολαιογραφικό έγγραφο, σύμβαση μεταβίβασης μετοχών και δίδει διευκρινίσεις για τη διαδικασία θεώρησης του σχετικού ιδιωτικού συμφωνητικού, από την αρμόδια ΔΟΥ. Από τον συνδυασμό των ρυθμίσεων αυτών με τα άρθρα 1034 επ., 888 επ., 1710 και 1846 επ. ΑΚ και ενόψει της προφανούς (φορολογικής) νομοθετικής σκοπιμότητάς τους, συνάγεται, αφενός μεν, ότι ο επιβαλλόμενος (έγγραφος) τύπος για την μεταβίβαση μετοχών με σύμβαση ή λόγω κληρονομικής διαδοχής, δεν είναι συστατικός, αλλά αποδεικτικός, αφετέρου δε, ότι η θεσπιζόμενη ακυρότητα της μεταβίβασης, σε περίπτωση μη τηρήσεως αυτού, ισχύει μόνον έναντι των φορολογικών αρχών και όχι στις μεταξύ των μερών σχέσεις (ΑΠ 1964/2014, ΑΠ 1426/2013 και επί αναλόγου θέματος του άρθρου 8 παρ. 16 του Ν 1882/1990, ΑΠ 90/2005, 761/2001 Nomos).
Τέλος, σύμφωνα με την παρ. 6 του ανωτέρω άρθρου, με προεδρικό διάταγμα που εκδίδεται μετά από πρόταση των Υπουργών Εθνικής Οικονομίας, Οικονομικών, Ανάπτυξης και Εμπορικής Ναυτιλίας καθορίζεται ο τρόπος προσδιορισμού της ωφέλειας που προέρχεται από τη μεταβίβαση μετοχών μη εισηγμένων στο Χρηματιστήριο για την εφαρμογή της διατάξεως της υποπερ. ββ’ της περ. α’ της παρ. 1 του άρθρου 14 του Ν 2238/1994, λαμβάνοντας ενδεικτικά υπόψη τον τιμάριθμο και το χρόνο κτήσης των μετοχών. Με την ως άνω διάταξη (79 παρ. 4 του Ν 2238/1994) καθιερώθηκε ο έγγραφος τύπος για τη μεταβίβαση των ονομαστικών και ανωνύμων μετοχών που δεν ήταν εισηγμένες στο Χρηματιστήριο, κατά παρέκκλιση των διατάξεων του άρθρου 8β’ παρ. 1 του ΚΝ 2190/1920, προκειμένου για ονομαστικές μετοχές και του ατύπου της μεταβιβάσεως των ανωνύμων μετοχών στα πλαίσια του άρθρου 1034 του ΑΚ. Ο τύπος αυτός της μεταβίβασης προσκρούει στον αξιογραφικό χαρακτήρα της μετοχής ως συμμετοχικού αξιογράφου και στους κανόνες για τη μεταβίβαση των μετοχών και επομένως ανέκυψε ζήτημα ερμηνείας αυτής της ρυθμίσεως. Με βάση τελολογικά κριτήρια και για να μην επέλθει ανατροπή των όσων νομοθετικώς είχαν καθιερωθεί ως προς τα ζητήματα κύρους μεταβιβάσεως των μετοχών από άποψη εμπορικού δικαίου με την επιβολή τύπου στη μεταβίβαση ονομαστικών και ανωνύμων μετοχών, προκειμένου να επιτυγχάνεται φορολόγηση ως αυτοτελούς εισοδήματος της υπεραξίας των μετοχών αυτών, πρέπει να ερμηνευθεί ότι οι με τις ως άνω διατάξεις διατυπώσεις για τη μεταβίβαση των μετοχών εταιριών μη εισηγμένων στο Χρηματιστήριο καθιερώνουν δηλωτικό και όχι συστατικό τύπο μεταβίβασης, αφού θεσπίστηκαν για λόγους φορολογικών συμφερόντων του Δημοσίου και όχι για να καθιερώσουν συστατικό τύπο κατά την έννοια του άρθρου 159 ΑΚ. Η άποψη αυτή ενισχύεται, εξάλλου και από το ότι η προαναφερθείσα διάταξη εντάχθηκε στις φορολογικές διατάξεις και όχι στη διάταξη του άρθρου 8β του Ν 2190/1920, με την ορίζεται ο τρόπος μεταβίβασης των μετοχών της ανώνυμης εταιρίας, η οποία εξακολουθεί να ισχύει και ήδη συμπληρώθηκε με το άρθρο 12 του Ν 3604/2007. […]
